آگاهی مغز و محدودیت های علم

در دوره علمی «مغز، آخرین معما» به سراغ حیاتی‌ترین عضو بدن که منشأ تمام توانایی‌های بشر است خواهیم رفت. آیا می‌دانید مغز چیست و چه تفاوتی با ذهن دارد؟ دانشمندان مغز انسان را نتیجه‌ی میلیون‌ها سال دگرگونی و تکامل خزندگان ابتدایی می‌دانند. مطالعات بسیاری در خصوص توانایی این عضو حیاتی و ذهن صورت پذیرفت که سرانجام مغز به‌عنوان پشتیبان فیزیکی ذهن شناخته شد؛ اما جامعه علمی به تفاوت میان این دو تأکید دارد و ذهن را فراتر از مغز برمی‌شمرد. آن‌ها معتقدند تمام پدیده‌های ذهنی و روان‌شناختی درنتیجه‌ی واکنش‌ها و عملکردهای مغز ایجاد می‌شوند اما با آن یکی نیستند. تحقیقات در خصوص این اندام حیاتی به کشف سه بخش اصلی آن یعنی ساقه مغز، کورتکس و سیستم کناری منجر شد. ساقه مغز که نقش مهمی در تنفس و متابولیسم دارد بر واکنش‌های حیاتی و غیرارادی انسان تأثیر می‌گذارد؛ درحالی‌که کورتکس‌ها مسئول رفتارهای غیرعادی بوده و در سخت‌ترین تصمیم‌گیری‌ها به ما کمک می‌کنند. کورتکس در حیوانات مختلف دارای اندازه‌ای منحصربه‌فرد است، ۷۶٪ مغز انسان و ۷۲٪ مغز شامپانزه توسط این قشر خاکستری پوشیده شده است. همین تغییر اندازه ۴ درصدی انسان را به موجودی قدرتمند و تکامل‌یافته تبدیل ساخت. بشر در برنامه‌ریزی، فهم، عاشق شدن و دیگر احساسات توانایی بسیاری دارد که همه این عوامل را مدیون غشای خاکستری بیشتر است؛ اما این سؤال به وجود می‌آید که آیا توانایی مغز درنتیجه‌ی وراثت ژنتیکی‌ست؟ یا از جهان پیرامون خود تأثیر می‌پذیرد؟ تصور تهی بودن مغز، باوری نادرستی تلقی می‌شود؛ زیرا ما قادر به راه ‌رفتن و صحبت کردن بدون آموزش هستیم، همه این موارد الگوی خاص مغزمان را تأیید می‌کند. بی‌شک مغز توانایی‌ خود را از طریق ژنتیک به ارث می‌برد درحالی‌که محیط، تنها در آشکارسازی آن‌ها نقش دارد. ازاین‌رو مدارهای مغزی دائماً فعال هستند تا با پردازش اطلاعات دریافتی به تصاویر معنا بخشند. این اطلاعات که توسط فرآیندهای شیمیایی و الکتریکی در کسری از ثانیه جابجا می‌شوند توسط دستگاه ام.‌آر.آی به ثبت رسیده‌اند. در ادامه این دوره با ما همراه باشید تا بیماری‌هایی که سبب زوال مغز، حافظه و نابودی آگاهی‌مان می‌شود را مشاهده نمایید.

در دوره ویدیویی «آگاهی مغز و محدودیت های علم» شگفتی‌های بی‌کران ذهن را نقد و بررسی خواهیم کرد. مهم‌ترین بخش دستگاه عصبی مهره‌داران «مغز» نام دارد که دارای میلیون‌ها سلول هماهنگ است. در حالت کلی فعل‌وانفعالات شیمیایی و جریان‌های الکتریکی عهده‌دار ارتباط میان ‌مغز و دیگر اعضای بدن هستند. یکی از بی‌نظیرترین خصوصیات این ساختار حساس، قدرت فراگیری فوق‌العاده و بی‌انتهای آن است. دانشمندان معتقدند ذهن انسان نه‌تنها قابلیت یادگیری تمامی مباحث علوم پایه را دارد بلکه بسیار فراتر از مفاهیم علمی خواهد رفت؛ اما این مقوله شگفت‌انگیزترین ویژگی نیست و از «هوشیاری» به‌عنوان بارزترین مشخصه مغز انسان یاد می‌شود. مقایسه ذهن انسان با شامپانزه‌ها گویای این تفاوت عمده خواهد بود؛ اما باوجود تمام پیشرفت‌ علم همچنان نمی‌توان پاسخ مناسبی برای این پدیده انتخاب نمود. مسئله دیگری که از دیرباز مطرح شد بحث ادراک مفاهیم عاطفی است که در این مستند به بررسی‌شان خواهیم پرداخت.

در دوره ویدیویی «انسان، برترین موجود» به تجزیه‌وتحلیل دلایل برتری انسان نسبت به سایر جانداران خواهیم پرداخت. بر اساس عقیده بسیاری از منتقدان، انسان امروزی یا «هومو ساپینس» رفیع‌ترین گونه جانوری در سراسر کره زمین است. آن‌ها برای اثبات ادعای خود، هجده استدلال مختلف ارائه نموده‌اند که در ادامه برخی از این موارد را بررسی خواهیم کرد. یکی از علت‌های برتری بشر، جمعیت زیاد نسبت به دیگر پستانداران تلقی می‌شود. اگرچه انسان‌ها در طول 200.000 سال با جمعیت 7 میلیاردی خود اقصی نقاط کشور را تحت تصرف درآورند؛ اما این گزینه با منطق دانشمندان همخوانی ندارد زیرا قدیمی‌ترین موجودات اجتماعی یعنی «موریانه‌ها» از قدمت بیشتری نسبت به انسان‌ها برخوردارند. البته نمی‌توان در این قیاس، خون‌خواری انسان را نادیده گرفت چراکه این موجود بی‌رحم برخلاف جثه کوچکش در رأس هرم غذایی قرار دارد. شکارچیان قوی و غول‌پیکر متعددی در طبیعت یافت می‌شوند اما هیچ‌یک توان مقابله با «هوش» بشر را ندارند. هوش، فاخرترین و مؤثرترین ابزار آدمی برای چیره شدن به حیوانات درنده است که برخلاف تصورات چندان منحصربه‌فرد نیست. یقیناً مغز بزرگ‌ترین و کارآمدترین خصلت برای هومو ساپینس‌ها محسوب می‌شود ولی در برابر ویژگی‌های خاص جانوران ناتوان به شمار میآید. برای مثال دلفین‌ها دارای قدرت تشخیص تومورهای سرطانی هستند که ذهن انسان توانایی انجام آن را ندارد؛ یا گربه‌ها بر اساس بخارهای شیمیایی بدن قادر به پیش‌بینی مرگ هستند، پدیده‌ای که در آدمیزاد دیده نمی‌شود. جانورشناسان معتقدند که نباید ویژگی‌های خاص حیوانات را با دیگر جانوران مقایسه کرد زیرا هرگونه با توجه به نیازهای خودش تکامل‌یافته است. به معنای دیگر خصلت یک جاندار برای قِسمت دیگری از آن هیچ کاربردی نداشته و نمی‌تواند دلیل برتری او باشد. اگر واقع‌نگر باشیم هرگونه در بارزترین صفت خود از سایرین پیشی خواهد گرفت درحالی‌که دیدگاه‌های متعصب انسان را والا می‌پندارند. به عقیده آن‌ها مجموع 18 مهارت خارق‌العاده بشر باعث این برتری می‌شود؛ اما واقعاً حقیقت این‌چنین است؟ آیا انسان می‌تواند در تمامی موارد موفق‌تر عمل کند؟ جهت قضاوت دلایل و استدلال‌های مذکور شما را به تماشای ادامه دوره دعوت می‌نماییم.

در مستند ویدیویی «دروغ‌های تاریخ» از اسرار سخنان تاریخی پرده برمی‌داریم و شمارا با حقایق کتمان شده‌ای روبرو خواهیم کرد. احتمالاً در اطراف خود با افرادی روبرو شده‌اید که باور حرف‌های بی‌محتوایشان برایتان غیرممکن است. این‌گونه حرف‌ها نشانه دروغ بزرگی است که مردم اغلب در پشت این نقاب پنهان می‌شوند. به‌راستی چرا جامعه درگیر چنین رفتار غیراخلاقی است و چرا مردم دروغ می‌گویند؟! متأسفانه این رفتار ناپسند، انسان را در بسیاری از شرایط بحرانی نجات می‌دهد و این امر بهانه‌ای برای دروغ گفتن است. ازاین‌رو همه‌ی ما در ارتباطات خود به دنبال حقیقت ماجرا هستیم تا کمترین آسیب روحی را ببینیم. جوامع امروزی با شک و تردید به مسائل می‌نگرد و برای درک صحت مطالب، به بررسی واقعیت‌ها خواهد پرداخت. محققان فرایند بررسی را «جعبه‌ابزار تشخیص حرف‌های بی‌اعتبار» می‌نامند که توسط ابزار مهمی به ‌نام «علم» صورت می‌پذیرد. جعبه‌ابزار وسیله‌ای جهت سنجش ادعای دیگران با ارائه راهکارهای علمی به شما کمک خواهد کرد. به‌عنوان‌مثال جعبه‌ابزار، داده‌های خطا در ادعای طرف مقابل را تشخیص می‌دهد. زمانی که فردی برای اثبات حرف‌هایش منبع موثقی را معرفی می‌کند؛ شما می‌توانید با استفاده از راهکارهای جعبه‌ابزار صحت این منبع را بررسی نمایید. درنهایت هیچ‌گاه از تلاش برای تشخیص دروغ دیگران دست نکشید؛ همچنین نگران چگونگی تشخیص آن نباشید، ما در این مستند راهکارهای را معرفی می‌کنیم که می‌توانید حقیقت ماجرا را کشف کنید.